مسجد لطفعلی خان

(به بهانه روز جهانی مساجد)

این مسجد در ضلع شرقی میدان امام حسین(ع) و نبش خیابان سرداران واقع شده است. بانی این مسجد، لطفعلی­ خان بوده است که به همین جهت نام بانی آن را بر روی مسجد گذاشتند. برادران لطفعلی‌ خان، فتحعلی خان و شیخ علی‌ خان سه مجموعه بنای احداثی عام المنفعه ایجاد کردند. حمام و آب انبار از دیگر بناهای برادران لطفعلی­ خان بودند.

مساحت این مسجد تقریباً 700 مترمربع بوده و به علت قرارگیری در موقعیت مناسب و کاشیکاری­ های زیبا در نمای آن و همچنین برخورداری از دو مناره بلند از نشانه‌های شهری محسوب می‌شود.

مسجد لطفعلی خان در سال­های 3-1392 هجری قمری(1350ش به بعد) به دست افراد خیر مرمت و تجدید بنا گردیده است. تجدید بنای قسمت غربی این مسجد در سال 1393 هجری قمری بدست خانمی به نام حاجیه فاطمه شالچی صورت گرفته است. امروزه این مسجد یکی از مساجد مهم شهر ارومیه بوده و به علت اهمیت تاریخی و عملکردی خود به میدان امام حسین(ع) نیز ارزش ویژه‌ای بخشیده است.(1)

بر اساس اسناد موجود در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران متولی این مسجد و موقوفات آن (موقوفه حاج علی ­اصغر) تا سال­های نزدیک به انقلاب اسلامی آقای جواد فوزی بوده که قبل از فوت خود، برادرش حاج میرزا (آیت­ الله) محمد فوزی را جانشین خود ساخته و چند سال قبل از انقلاب ایشان امورات مسجد و موقوفات آن را بر عهده داشتند. این مسجد پس از انقلاب به علت شکل ظاهری گنبد و اطراف آن و به لحاظ شور انقلابی مردم به مسجد قدس مشهور گردید که چند سال بعد به علت رعایت احکام شرعی وقف به نام اصلی خود،  لطفعلی­ خان خوانده شد.

در اوایل انقلاب اسلامی، وقتی نهضت قرآن­ پژوهی آیت­ الله محمدامین رضوی در مسجد میرزا حسین­آقا و تفسیر آیت ­الله قریشی در مسجد وکیل­ باشی و اعظم رونق یافت، مسجد لطفعلی­ خان نیز از این بهره بی نصیب نماند.

رضوی عامل شکل دهی به جریان قرآن پژوهی در میان عموم مردم شد. به تبع این حرکت، در سطح وسیع و گسترده­ای جلسات قرآن پژوهی در تمامی محلات شهر نهادینه شد. ازجمله در مسجد اعظم قریشی، در مسجد حاج ابوطالب حاج حبیب مقدس، در مسجد خطیب،  قدسی، در مسجد جنرال سید حمزه موسوی، درمسجد لطفعلی­ خان فوزی، در مسجد میرزاعلی محمد مولودی، در مسجد آقا علی اشرف  محمد علی (محمد تقی) صاحب الزمانی (پسر) و در مسجد حاج عباس حاج غلامرضا (مستوفی) صاحب الزمانی (پسر بزرگ) به تفسیر قرآن برای نمازگزاران مشغول شدند.(2)

در بحبوحه انقلاب نیز در ادامه حرکت مردم تبریز مسجد لطفعلی­ خان یکی از مراکز سخنرانی علما بود:

  قیام 29 بهمن 56 تبریز حقاً تأثیر خودش را روی مردم ارومیه گذاشت و دل­ها را به تپش آورد و زمینه را برای چهلم­های دیگر آماده ساخت. پخش اعلامیه و سخنرانی در مساجد شروع شد... از آن به بعد در مساجد علما تدریجاً برعلیه نظام واکنش نشان دادند.  در مسجد لطفعلی ­خان ده شب سخنرا نی شد و در مسجد اعظم علما به نوبت هر روز یکی صحبت می­کردند . مسجد از مردم موج می­زد.(3)

آیت ­الله سید اصغر ناظم ­زاده نیز در خاطرات خود از آمدن به ارومیه و منبر رفتن خود در این مسجد اینگونه یاد می­کند:

روز دوم ماه مبارک رمضان به ارومیه رفتم. در مسجد لطفعلی­ خان که یکی از مساجد فعال ارومیه بود و جوانان انقلابی صحنه گردان آن بودند مستقر شدم.(4)

یکی از پایگاههای بسیج مهم شهر ارومیه به نام پایگاه ثارالله در این مسجد مستقر بوده و بیش از 70 شهید تقدیم انقلاب نموده است.

 

 

1- مصطفی بهزادفر، در جستجوی هویت شهری ارومیه، ج2 (تهران: سازمان مسکن و شهرسازی استان آذربایجان غربی، 1386) (نسخه پیش از چاپ)، ص 426

2- مسعود آسیوند زاده،  انقلاب اسلامی در ارومیه از1340ش/1961م تا 1357 ش/ 1979 م. ، پایان­نامه کارشناسی ارشد رشته تاریخ گرایش ایران اسلامی، مهر 1384، دانشگاه اصفهان

3- همان

4- داود قاسم پور، انقلاب اسلامی در ارومیه، ج2، (تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی، 1392)،ص 38